TRAKCJA ELEKTRYCZNA

ELEKTRYFIKACJA I EKSPLOATACJA

HISTORIA TRAKCJI ELEKTRYCZNEJ NA ZIEMIACH POLSKICH

Najważniejsze wydarzenia w dziejach trakcji elektrycznej.

1898 Zostaje uruchomiona trakcja elektryczna 470 V prądu stałego na lokalnej linii kolejowej Wąbrzeźno - Wąbrzeźno Miasto obsługiwana przez samodzielne wagony elektryczne EN81.
1914 Koleje pruskie uruchamiają kolej zelektryfikowaną systemem 25 kV, 16 2/3 Hz na odcinku Wałbrzych Szczawienko - Mezimesti. Takim samym system zostają później zelektryfikowane odcinki Wrocław - Wałbrzych - Jelenia Góra - Węgliniec z odgałęzieniami z Jeleniej Góry do Karpacza i Jakuszyc, Lubań Śląski - Zgorzelec i Leśna, Marciszów - Lubawka, Mysłakowice - Kamienna Góra. W czasie II wojny znaczna część sieci została zniszczona, a po wojnie zlikwidowana. Niektóre z odcinków do dziś nie doczekały się ponownej elektryfkacji.
1927 Wybudowana została Elektryczna Kolej Dojazdowa (EKD), która połączyła Warszawę z Milanówkiem i Grodziskiem Mazowieckim.
1936 Zostaje otwarta pierwsza linia zelektryfikowana prądem stałym 3000 V, która łączy Warszawę z Otwockiem i Pruszkowem, pierwsze pociągi pojechały w grudniu.
Do czasu wybuchu II wojny zostało zelektryfikowanych 109 km linii w węźle warszawskim.
W chrzanowskiej Fabryce Lokomotyw (Fablok) zostaje wyprodukowana lokomotywa elektryczna EP01 (oznaczenie dawne na PKP - E100).
Początek produkcji elektrycznych zespołów trakcyjnych EW51 (oznaczenie dawne na PKP - 92000).
1939 Początek II wojny światowej, która przyczynia się do zniszczenia części trakcji elektrycznej w Polsce.
1945 Likwidacja systemu założonego przez koleje pruskie działającego na Dolnym Śląsku. Znaczna część sieci zostaje wywieziona w głąb ZSRR, w tym elektrownia kolejowa w Ścinawce Średniej.
1946 Początek odbudowy kolei, także trakcji elektrycznej. 12 lipca po odbudowie sieci zostaje wznowiony ruch pociągów elektrycznych z Warszawy do Otwocka.
1947 Powstaje Biuro Elektryfikacji Kolei, które podejmuje decyzje o elektryfikacji prądem stałym 3000 V podmiejskich linii kolejowych, także tych wybudowanych przed wojną.
Początek elektryfikacji odcinków (Warszawa) - Żyrardów - Skierniewice - Koluszki - Łódź Fabryczna oraz Warszawa - Sochaczew.
1948 Zapada decyzja o wykorzystaniu elektrycznych jednostek trakcyjnych systemu prądu stałego 800 V, EW90 (oznaczenie dawne na PKP - 92600), EW91 (oznaczenie dawne na PKP - 92700), oraz EW92 zgromadzonych po wojnie na węźle gdańskim, na liniach Gdańsk - Sopot - Gdynia oraz Gdańsk - Gdańsk Nowy Port
1949 Otwarcie tunelu średnicowego, który połączył Warszawę Zachodnią z Warszawą Wschodnią.
1953 Masowe zamówienia PKP na dostawę taboru. W Szwecji zamówiono 10 lokomotyw elektrycznych EP03 (oznaczenie dawne na PKP - E150) oraz 40 jednostek elektrycznych EW54 (oznaczenie dawne na PKP - 92100).
Państwowa Fabryka Wagonów (Pafawag) rozpoczyna produkcję elektrowozów EP02 (oznaczenie dawne na PKP - E110) oraz jednostek elektrycznych EW53 (oznaczenie dawne na PKP - 92050).
Gorlitz (NRD) odbudowuje przedwojenne jednostki elektryczne EW51, oznaczone zostają EW52 (oznaczenie dawne na PKP - 92040).
Dalszy plan zamówień taboru obejmuje lokomotywy EU04 (oznaczenie dawne na PKP - E200), które zostają zamówione w ilości 25 sztuk w NRD oraz 6 osiowe lokomotywy EU20 (oznaczenie dawne na PKP - E400) w ilości 30 sztuk (NRD).
Zostają zamówione także jednostki elektryczne EN56 (oznaczenie dawne na PKP - 92300) w zakładach w Gorlitz w ilości 35 sztuk oraz dalekobieżne ED70 (oznaczenie dawne na PKP - 92400) w ilości 2 sztuki dla obsługi elektryfikowanej linii Warszawa - Śląsk.
Oddany do eksploatacji zostaje odcinek SKM Gdańsk Główny - Gdynia Chylonia zelektryfikowany systemem 800 V prądu stałego, kontynuowana jest elektryfikacja w kierunku Wejherowa.
1954 Oddany do eksploatacji zostaje zelektryfikowany systemem 3000 V prądu stałego odcinek Warszawa - Skierniewice - Koluszki - Łódź.
1955 Elektryfikacja odcinka Koluszki - Częstochowa.
1957 Wrocławski Pafawag rozpoczyna pierwszą seryjną produkcję lokomotyw elektrycznych ET21 (oznaczenie dawne na PKP - E500), typu 3E. Od roku 1960 Pafawag produkuje zmodyfikowaną wersję tych pojazdów typu 3E/1. Łącznie na PKP trafia 658 tych lokomotyw (69 typu 3E i 589 typu 3E/1).
Na Śląsk dociera pierwszy pociąg elektryczny po zelektryfikowanej linii Warszawa - Koluszki - Częstochowa - Katowice - Gliwice.
1959 Pafawag rozpoczyna produkcję jednostek elektrycznych EW55, do roku 1962 wyprodukował 72 takie egzemplarze.
Zostaje otwarty nowo zelektryfikowany odcinek Katowice - Kraków.
1960 Oddany do eksploatacji zostaje nowo zelektryfikowany odcinek od Gliwic przez Opole do Wrocławia.
Rozwinięcie węzła krakowskiego oraz elektryfikacja linii Katowice - Tychy.
PKP zamawia w czeskich zakładach Skoda 30 lokomotyw EU05, typu E449.1 do obsługi ruchu międzynarodowego.
1961 Pafawag rozpoczyna produkcję jednostek elektrycznych EN57, których w latach 1962-1994 dostarczył dla PKP w ilości ponad 1400 sztuk.
Podjęcie decyzji o sprowadzeniu z Wielkiej Brytanii lokomotyw nowej generacji EU06 oraz dokumentacji do produkcji polskich wersji tych lokomotyw EU07, typu 4E.
Do użytku zostaje oddana część linii poznańskiej Sochaczew - Łowicz - Kutno, zostaje także zelektryfikowana linia Warszawa - Czachówek.
1962 Pracę na PKP rozpoczynają sprowadzone z Anglii lokomotywy EU06.
1964 Zostają oddane do użytku zelektryfikowane linie Warszawa - Poznań (w całości), Kraków - Przemyśl - Medyka - Granica Państwa oraz Katowice - Zebrzydowice - Granica Państwa.
1965 Pafawag dostarcza pierwsze lokomotywy EU07, które zostały wyprodukowane na licencji angielskiej. Jednocześnie dały początek "rodzinie" lokomotyw: EU07, (typu 4E i 303E), EP08, typu 4Ea, ET22, typu 201E, i ET41, typu 203E.
1966 Zostaje zelektryfikowana linia Wrocław - Wałbrzych - Jelenia Góra prądem stałym 3000 V.
1968 Połączenie trakcją elektryczną Lublina z Warszawą przez Dęblin i Pilawę, oraz Lublina ze Śląskiem przez Dęblin - Radom - Kielce - Tunel.
1969 Zostaje oddany do użytku odcinek zelektryfikowany Tarnowskie Góry - Karsznice oraz kontynuowane są prace elektryfikacyjne w kierunku północnym, do portów przez Inowrocław - Bydgoszcz - Tczew do Gdyni. Elektryfikacja Magistrali Węglowej Śląsk - Porty staje się największą inwestycją w historii elektryfikacji w Polsce.
Na Warszawskiej Kolei Dojazdowej pracę rozpoczyna jednostka EN94, typu 101N na napięcie 600 V wyprodukowana w Pafawagu. W roku 1972 na WKD trafia jeszcze 39 takich jednostek.
1971 Pafawag rozpoczyna produkcję dużej serii lokomotyw ET22, typu 201E, w ciągu 20 lat dostarcza ich do PKP w ilości 1184 sztuki.
Początek budowy Centralnej Magistrali Kolejowej (CMK) projektowanej na prędkość 200 - 250 km/h, która ma połączyć Śląsk z Wybrzeżem przez Warszawę.
1972 Elektryfikacja odcinków Kalety - Kluczbork - Wrocław oraz Kluczbork - Ostrów Wlkp. - Jarocin - Poznań.
Pafawag wyprodukował pierwszą lokomotywę EP08, typu 4Ea, która została przystosowana do prędkości 160 km/h (później zmniejszono do 140 km/h).
1973 Oddanie do użytku zelektryfikowanego odcinka Magistrali Węglowej do Tczewa.
W czeskich zakładach Skoda złożono zamówienie na pierwsze dwuczłonowe lokomotywy elektryczne ET40 do obsługi Magistrali Węglowej.
Podjęta zostaje decyzja o dostosowaniu lokomotyw EU05 do prędkości 160 km/h (zostają oznaczone jako EP05) do obsługi Centralnej Magistrali Kolejowej.
Prototyp lokomotywy EP23, typu 201Eb, przystosowanej do prędkości 160 km/h wykonuje Pafawag. Konstrukcja jednak ma poważne wady i zostaje wycofana z eksploatacji.
1975 Zelektryfikowanie odcinka Łódź - Ostrów Wlkp. - Wrocław oraz Kraków - Zakopane.
Na SKM likwidacja napięcia 800 V i wprowadzenie systemu 3000 V.
Pafawag rozpoczyna produkcję czterowagonowych jednostek EN71 oraz jednostek EW58, typu 3 WE, do obsługi SKM w Trójmieście.
1976 Początek modernizacji i elektryfikacji Magistrali Nadodrzańskiej Wrocław - Głogów - Zielona Góra - Szczecin.
Do użytku zostaje oddana zelektryfikowana linia Poznań - Krzyż - Szczecin.
Lokomotywy EP05-15 i 29 zostają dostosowane do prędkości 180 km/h.
Testy nowoczesnych typów sieci trakcyjnej na linii Warszawa - Poznań oraz na CMK.
1977 Zakłady Hipolit Cegielski Poznań (HCP) rozpoczynają produkcję dwuczłonowych lokomotyw ET41, typu 203E, opartej na konstrukcji EU07.
Do eksploatacji zostaje oddana CMK na odcinku Zawiercie - Grodzisk Mazowiecki, początkowo tylko dla ruchu towarowego.
1978 Pracę na PKP rozpoczynają dwuczłonowe radzieckie lokomotywy ET42, które są przeznaczone do obsługi Magistrali Węglowej.
1980 Uruchomienie trakcji elektrycznej na liniach Szczecin - Świnoujście oraz Siedlce - Łuków - Terespol.
1982 Pafawag opracowuje projekt lokomotywy EP09, typu 104E, przystosowanej do prędkości 160 km/h.
1983 Do użytku zostaje oddany zelektryfikowany odcinek Warszawa - Białystok.
Długość linii zelektryfikowanych wynosi 7828 km.
HCP rozpoczyna produkcję lokomotyw EU07, typu 303E różniących się nieco od pierwotnych konstrukcji typu 4E.
1984 Ex Górnik jako pierwszy pociąg pasażerski jedzie do Gliwic przez CMK.
1985 Koniec modernizacji i elektryfikacji Magistrali Nadodrzańskiej z Wrocławia do Szczecina.
Zostają zelektryfikowane linie Kutno - Toruń - Bydgoszcz, Wrocław - Legnica - Węgliniec oraz Warszawa - Działdowo - Malbork.
W ten sposób zostaje osiągnięty rekord w skali UIC, w rocznej elektryfikacji - zostaje zelektryfikowanych 600 km odcinków na PKP w ciągu roku.
1986 Elektryfikacja odcinka Działdowo - Olsztyn umożliwia połączenie trakcją elektryczną Warszawy z Olsztynem.
Pafawag wykonuje pierwszy prototyp lokomotywy EP09.
1988 Elektryfikacja odcinka Poznań - Kunowice - Granica Państwa umożliwia tranzyt trakcją elektryczną od granicy z ZSRR do granicy z NRD.
Elektryfikacja odcinka Toruń - Iława - Olsztyn.
Długość zelektryfikowanych linii przekracza 10 000 km.
Pafawag dostarcza dla PKP pierwsze lokomotywy EP09.
CMK zostaje przystosowana do prędkości 160 km/h.
1990 Lokomotywa ET40-41 zostaje przystosowana do prędkości 160 km/h i przeznaczona do obsługi CMK w ruchu pasażerskim (dostaje oznaczenie EP40-41). Kłopoty w eksploatacji sprawiły, że w roku 1993 zostaje ponownie wdrożona do serii ET40 o prędkości maksymalnej 100 km/h.
Pafawag wykonuje 2 egzemplarze jednostek EW60, typu 6WE.
Poznańskie zakłady HCP wykonują dwie pierwsze elektryczne lokomotywy manewrowe EM10, typu 405E. Dwie kolejne w roku 1991.
1992 Początek modernizacji linii Warszawa - Poznań mający na celu dostosowanie jej do prędkości 160 km/h.
Od 1945 roku po raz pierwszy nie oddano do użytku żadnego zelektryfikowanego odcinka.
1993 Pafawag rozpoczyna produkcję jednostek do ruchu dalekobieżnego ED72, do roku 1996 dla PKP dostarcza ich 21 sztuk.
1994 Zakończenie elektryfikacji na linii Wrocław - Międzylesie - Kłodzko - Granica Państwa.
Testy włoskiego Pendolino (ETR 460) na liniach z Warszawy do Gdyni oraz na CMK, gdzie uzyskuje prędkość rekordową 250 km/h.
1995 Ukończenie elektryfikacji na linii Olsztyn - Elbląg.
Długość zelektryfikowanych odcinków na sieci PKP wynosi 11 627 km.
Podjęcie decyzji o zmianie przekładni niektórych lokomotyw EU07 (dwie typu 4E i reszta 303E) i przez to przystosowanie ich wyłącznie do ruchu pasażerskiego (dostają oznaczenie EP07).
1997 Zakończenie dostaw lokomotyw EP09, przez Pafawag. W ciągu blisko 10 lat Pafawag dostarczył dla PKP 47 takich lokomotyw.
Pafawag wykonuje jedyny czterowagonowy elektryczny zespół trakcyjny ED73 i dostarcza go PKP.
1998 Adtranz Pafawag wykonuje pierwszą dwusystemową lokomotywę elektryczną EU43, typu 112E, o prędkości maksymalnej 200 km/h, która jednak nie zostaje dostarczona na stałe do PKP, podobnie jak reszta tych pojazdów.
2002 Adtranz Pafawag ukończył budowę serii 42 lokomotyw jednosystemowych EU11, typu 113E, o prędkości maksymalnej 200 km/h dla PKP, które jednak nie zostały odebrane.
2004 PESA wykonuje na zamówienie Samorządu Województwa Mazowieckiego nowoczesną czterowagonową jednostkę elektryczną na prąd stały 600 V, EN95, typu 13WE. Pojazd rozpoczyna regularne kursy na WKD we wrześniu.
2005 PESA wykonuje pierwszy elektryczny wagon silnikowy na prąd stały 3 kV. Pojazd zostaje oznaczony EN81, typ 308B. W październiku dwa pierwsze pojazdy rozpoczynają kursy w węźle Krakowskim.
Newag Nowy Sącz (w tym roku zmienił nazwę, dawna ZNTK Nowy Sącz) modernizuję elektryczną jednostkę EN57 dla nowo powstałej Szybkiej Kolei Miejskiej w Warszawie. Nowy pojazd dostaje oznaczenie typu 14WE i jako że nie jest eksploatowany przez PKP nie dostaje oznaczenia serii.
Przedsiębiorstwo Transportu Kolejowego i Gospodarki Kamieniem S.A. w Rybniku sprowadza z Austrii lokomotywę dwusystemową serii 1822.
2006 PESA wykonuję nowoczesny trójczłonowy elektryczny zespół trakcyjny ED59, typu 15WE. Jednostka posiada nowoczesne sterowanie, asynchroniczne silniki prądu przemiennego zasilane falownikami. Pojazd został zamowiony przez Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego.
PESA rozpoczyna produkcję 11 czteroczłonowych elektrycznych zespołów trakcyjnych ED74, typ 16WE. Pojazdy zostają zamówione przez PKP Przewozy Regionalne i są przeznaczone do obsługi relacji Warszawa - Łódź.
Prywatne przedsiembiorstwa zaczynają sprowadzać używane lokomotywy zza granicy. Wśród nich czeskie 181, 182, ET05, ET11, ET13.
2007 PESA dostarcza dla PKP Przewozy Regionalne jednostki ED74 w ramach kontraktu.
CTL Logistic sprowadza nowoczesną wielosystemową lokomotywę E189 o mocy 6 MW opartą na nowoczesnych silnikach prądu przemiennego zasilanych falownikami. Lokomotywa ta staje się najnowocześniejszą w Polsce.
PKP Cargo podpisuje umowę z Angel Trains na leasing sześciu wielosystemowych lokomotyw elektrycznych typu TRAXX F140 MS. Lokomotywy dostają oznaczenie EU43.

Wydarzenia w poszczególnych latach nie są uporządkowane chronologicznie.
Jako oznaczenie danego pojazdu podałem najpierw oznaczenie na PKP, w nawiasie stare oznaczenie na kolei (jeśli pojazd je posiadał) i oznaczenie typu.

PROJEKT WSTĘPNY | BUDOWA SIECI | KONSERWACJE | ZASADY BEZPIECZEŃSTWA

Poniżej znajdują się odnośniki do poszczególnych zagadnień związanych z trakcją elektryczną:

ELEKTRYFIKACJA I EKSPLOATACJA | OGÓLNE INFORMACJE | SYSTEMY ZASILANIA | SILNIKI TRAKCYJNE
SIEĆ TRAKCYJNA | PODSTACJE TRAKCYJNE | AUTOMATYKA I STEROWANIE | HAMOWANIE ELEKTRYCZNE